W bardzo ogólnym ujęciu, wady zgryzu można podzielić na trzy grupy:
- wady zębowe – kiedy zęby rosną „krzywo” w prawidłowo zbudowanych szczękach;
- wady szczękowo-twarzowe – inaczej szkieletowe lub gnatyczne – gdy zęby górne nie kontaktują się prawidłowo z dolnymi, ponieważ szczęka górna/dolna lub obie są nieprawidłowo zbudowane;
- wady mieszane, czyli takie, w których problem dotyczy zarówno zębów, jak i szczęk.
Nie zawsze zły zgryz i jego przyczyny są widoczne dla pacjenta. Zdarza się nawet, że może je przeoczyć lekarz stomatolog. Przyczynami deformacji szczęk mogą być czynniki dziedziczne, wady wrodzone (np. rozszczepy warg i podniebienia), urazy oraz zaniedbane w dzieciństwie wady zgryzu powstałe z powodu szkodliwego działania czynników środowiskowych (np. długotrwałego ssania palca).
Najtrudniejsze jest leczenie wad szczękowo-twarzowych, gdyż wymaga korekty położenia lub rozmiaru kości. Nie ma reguły, w jakim wieku należy rozpocząć leczenie. W niektórych wadach konieczne jest rozpoczęcie leczenia przed okresem pokwitania, w innych – w trakcie intensywnego wzrostu w okresie dojrzewania, a w innych – po zakończeniu wzrostu. U dorosłych pacjentów z wadami szkieletowymi, w związku z zakończeniem wzrostu, ortodonta nie jest w stanie uzyskać idealnego efektu estetycznego i czynnościowego wyłącznie za pomocą aparatów ortodontycznych. W wielu tych przypadkach potrzebne jest zaangażowanie chirurga szczękowo-twarzowego.
Specjalista ortodonta w oparciu o swoje doświadczenie i wiedzę dokonuje wnikliwej analizy przypadku, na którą składa się ocena modeli gipsowych, zdjęć fotograficznych, rentgenowskich oraz oraz wyników badania klinicznego. Następnie podejmuje decyzję o zakwalifikowaniu pacjenta do leczenia zespołowego ortodontyczno-chirurgicznego. Wskazaniami do takiego rodzaju planu leczenia mogą być następujące wady zgryzu:
Tyłożuchwie, czyli retrogenia
Wada, w której żuchwa, czyli „dolna szczęka” jest nadmiernie cofnięta w stosunku do szczęki. Związane jest to z zahamowaniem jej wzrostu do przodu.
Przodożuchwie, czyli progenia
W przodożuchwiu żuchwa jest położona zdecydowanie za bardzo do przodu względem szczęki. Może to wynikać zarówno ze zbyt dużej żuchwy, zbyt małej szczęki, jak i kombinacji obu tych sytuacji. Cechą charakterystyczną jest nieprawidłowe położenie siekaczy – siekacze dolne są wysunięte przed siekacze górne. Bardzo często pacjenci z przodożuchwiem mają bardzo wypukłą brodę.
Zgryz otwarty
W przypadku tej wady zęby obu szczęk nie kontaktują się ze sobą. Równocześnie można stwierdzić u pacjenta zaburzenia mowy, nieprawidłową funkcję języka, oddychanie przez usta i z trudem domykające się wargi. Często twarz jest wydłużona i wąska.
Zgryz głęboki
Wada, w której zęby górne nadmiernie, a czasami całkowicie, zakrywają zęby dolne. Przy dużym jej nasileniu dolne zęby nagryzają podniebienie.
Zwężenie szczęki
Łuk zębowy górny jest zbyt wąski. Przy zwężeniu szczęki często występuje też wysoko wysklepione podniebienie, tzw. podniebienie gotyckie. Uśmiech dziąsłowy. Podczas uśmiechu pacjent pokazuje dziąsła. W skrajnych przypadkach nieprawidłowość ta jest leczona za pomocą zabiegu chirurgicznego. Polega on na skróceniu na wysokość szczęki.
Laterogenia – czyli asymetryczny jednostronny przerost żuchwy
U pacjenta z tym typem wady szkieletowej widoczna jest asymetria twarzy. Zabieg polega na zmniejszeniu nadmiernie rozrośniętej części żuchwy.
